برق گرفتگی وحوادث همرا با تصاویر

چنانچه بدن فردی به یک اختلاف پتاسیل الکتریکی متصل گردد

                      ایمنی برق

مقدمه:

چنانچه بدن فردی به یک اختلاف پتا نسیل الکتریکی متصل گردد، بسته به میزان ولتاژ اعمال شده و مقاومت الکتریکی بدن شخص ، جریانی از بدن وی عبور خواهد کرد. این جریان آثار نامطلوب و خطر ناکی بر روی بدن به جا می گذارد و در شرایطی مرگ شخص برق گرفته کاملا قطعی و قابل پیش بینی است.میزان خطر به عواملی همچون نوع جریان ، مسیر جریان ، مسیر جریان ، فرکانس جریان، مقاومت الکتریکی بدن ، سطح تماس ، زمان تماس ، محل تماس و مقدار شدت جریان بستگی دارد.هنگام عبور جریان از بدن ممکن است بافتها و اندامها یی که در مسیر عبور جریان هستند، تحت تاثیر قرار گیرند. به همین منظور اهمیت به ایمنی لوازم و دستگاههای برقی ، تابلو برق های صنعتی وکلیه ی ادوات برقی بسیار مهم و ضروری می با شد.

مقاومت الکتریکی :

مقاومت در برابر جریان الکتریسیته را مقاومت الکتریکی گویند و واحد اندازه گیری آن اهم می‌باشد.جدول زیر مقاومت بدن انسان را در مقابل جریان الکتریسیته نشان می‌دهد.

مقاومت اجزای مختلف بدن:

مقاومت بر حسب اهم	اجزای بدن
100000 تا 600000	پوست خشک
1000	پوست خیس
400 تا 600	دست و یا اندام داخلی
100	گوش تا گوش

حفاظت الکتریکی:

حفاظت در برابر تماس مستقیم و غیر مستقیم :

در کلیه انواع تاسیسات الکتریکی باید برای حفاظت افراد در برابر تماس مستقیم یا غیرمستقیم با ولتاژهای بالا تدابیر ایمنی ویژه ای از قبیل اخذ مجوز کار ، شناسائی خطرات توسط کارشناسان واحد برق و بهداشت حرفه ای کارخانه و ... بعمل آورده شود .

_ باید با توجه به نیازهای خاص شرایط مختلف کاری (نظیر محلهای مرطوب یا خیس ، کاردر داخل لوله ها ، تانکها و . یک یا چند روش از انواع روشهای ذکر شده زیر اعمال گردد :

1- کشیدن حصار

2-عایق کاری کامل (عایق دوبله – عایق تقویت شده )

3-حداکثر ولتاژ ایمن

4- ایزولاسیون ایمن (مانند ترانسهای ایزوله شده ایمن )

5-اتصال زمین سیم نول

6- نول ایزوله شده

7- اتصال زمین قسمتهای فاقد برق

8- رله یا سوئیچی که در صورت هرگونه نشتی ولتاژ به زمین جریان را قطع کند ( از انواع با حساسیت بالا)

9- وسائل کنترل عایقها

10- کلیدهای قطع مدار به هنگام اتصال به بدنه یا زمین

11- اخذ مجوز کار در صورت تشخیص واحد بهداشت حرفه ای

12- در صورت امکان استفاده از ولتاژ پائین DC

13- استفاده از کابلهای سالم و بدون عیب

وسایل قطع کننده جریان :

- برای قطع جریان در کلیه هادیهای الکتریکی فعال در مواقع ضروری ، یک وسیله قطع کننده مرکزی باید پیش بینی گردد .

- به منظور قطع سریع جریان برق در کلیه هادیهای الکتریکی باید یک وسیله قطع کننده که دسترسی فوری به آن امکان پذیر باشد د رمدار کلیه ادوات الکتریکی تعبیه گردد .

- تاسیسات الکتریکی حتی الامکان باید به یک قطع کننده اتوماتیک جریان مجهز شوند تا در مواقع بروز نقص در تاسیسات جریان را قطع نماید .

حصارها و پوششها : 

- پوششها ، توریهای حفاظتی و حصارها باید از مواد غیر آتشگیر ساخته شده و دارای مقاومت مکانیکی کافی بوده و بطور محکم و مطمئن نصب شوند .

- جهت نصب پوشش و حصار بایستی اطمینان حاصل گردد که برقدار نخواهند شد .

- برداشتن و جابجائی حصارهای اطراف قسمتهای حامل جریان برق نباید بدون استفاده از ابزارهای خاص امکان پذیر باشد .

اصول اولیه ایمنی برق :

1. قبل از شروع تعمیر وسایل برقی حتماً مجوز لازم را اخذ نمائید.طع نموده و درب جعبه تقسیم را قفل نمائ.

2. چنانچه امکان قفل کردن جعبه وجود نداشته باشد، با در آوردن فیوز جریان را قطع نمائید.

3. در صورت امکان برچسب تعمیرات نیز زده شود.

4. فقط برقکاران اجازه کار بر روی شبکه یا دستگاه ها را دارند.

5. تمامی دستگاههای برقی باید دارای سیم ارت باشند.                                 

6. تمامی کابلهای معیوب باید تعویض شوند.

7. از هر پریز فقط یک انشعاب گرفته شود.

8. تمامی دستگاهها باید دو شاخه داشته باشند.

9. برای تعمیر یک وسیله برقی حتماً باید دو شاخه آنرا در آورید.

10. در کارهای برقی هیچگاه شانسی عمل نکنید.

11. هیچگاه دو شاخه را با کشیدن کابل از پریز جدا نکنید.

12. هرگز یک سیم برق لخت را لمس نکنید.

13. در زمان حفاری اگر به کابل برقی برخورد نمودید قبل از هر کاری به مسئولین اطلاع دهید.

14. توجه داشته باشید که کار در زمین های مرطوب با وسایل برقی می تواند منجر به برق گرفتگی شود.

15. فقط دستگاههایی که ولتاژ آنها کمتر از 25 ولت باشد ، خطر برق گرفتگی در آنها کاهش یافته است.

16. کابلهای برق که در مسیر عبور و مرور وسائط نقلیه هستندرا حتماً باید از درون یک لوله یا چیزی شبیه آن عبور داد.

17. برای هر دستگاه فیوز مناسب را استفاده نموده و فیوزهای سوخته را برای استفاده مجدد سیم پیچی نکنید.

18. هیچگاه کابل دستگاهی که گیر کرده است را با فشار نکشید بلکه به آرامی آنرا رها کنید.

19. توجه داشته باشید که آتش سوزی ناشی از برق را فقط باید با گاز یا پودر خاموش نمود ، استفاده از آب خطرناک است.

20. در صورتی که قبل از شروع تعمیرات ، محیط ایمن سازی می‌شود باید پس از اتمام عملیات و برقرار کردن مدار ، علائم هشدار دهنده و بطور کلی تجهیزات ایمنی‌ سازی محیط برداشته شود.

مقدارجریانی که ممکن است بدون هیچ گونه خطری ازبدن انسان عبور کند:

مقدارجریانی که ممکن است بدون هیچ گونه خطری از بدن انسان عبور کندبه ویژگیهای جسمی،دامنه جریان ،نوع جریان ،مسیر وطول مدت جریان بستگی دارد.شرایط محیطی از جمله عواملی است که میتواند درتاثیرجریان برق برروی بدن انسان موثرباشد وباعث میشود مقاومت بدن در شرایط مختلف محیطی تغییر کند،مثلا در جایی که رطوبت زیاداست یااینکه زمین زیرپای فرد مرطوب است چون که رطوبت خود انتقال دهنده جریان برق است وذرات اب میتوانندجریان برق راهدایت کنندباعث کاهش مقاومت بدن میشودوباعث میشودحداقل جریان مجاز برای بدن کاهش یابدودرمناطق خشک مقاومت بدن حداکثراست.بنابراین درمحیط مرطوب خطر برق گرفتگی وتاثیر جریان وولتاژبرق برای بدن بیشتراز محیطها واب وهوای خشک است.خراش،زخم وسوختگی میتوان باعث پایین امدان مقاومت بدن شود.فرد در مقابل جریان یک میلی امپرواکنش می دهد حتی جریان کم درحد12میلی امپرنیز باعث خواهدشود عضلات دست منقبض خواهد شود.

البته اسیب این چنین شوکی بستگی به:مدت تماس،وضع جسمیوبه خصوص وضع قلبی فرددارد.به طورکلی جریان 50میلی امپربه بالا کشنده است.جریانهای کمترازاین هم درصورتی که ازمسیرقلب عبورکند خطرناک اسهستند هنگامی که فردبه علت عبورجریان برق بی هوش شده حدس زدن مقدارجریانی که باعث این بی هوشی شده است غیرممکن است درصورتی که تنفس قطع شده باشدباید فورا تنفس مصنوعی راشروع کرد.حد ولتاژخطر ناک محاسبه شده است:حداقل مقاومت بدن 1.3KΩ  فرض میشود،که طبق محاسبات حداقل ولتاژ خطرناک برای بدن زمانی که حداقلجریان خطرناک برای بدن50میلی امپراست ازرابطه زیربدست می اید:

65 =0.05*1300=R*VU=I

بنابراین حداقل ولتاژتماس خطرناک برای بدن انسان 65 ولت است.

ازنظر نوع جریان ،جریان متناوب به ویژه فرکانس50 هرتزازجریان مستقیم خطرناک تراست.

عکس العمل فیزیولوژی بدن درمقابل افزایش جریان:

شدت جریان برحسب میلی امپر	جریان متناوب60050هرتز	جریان دایم (مستقیم)
0.6    تا    1.5	احساس عبورجریان،لرزش کم انگشتان	محسوس نیست
2    تا    3	لرزش شدید انگشتان دست	محسوس نیست
8    تا   10	دستهابه سختی تکان میخوردولی میتوان انهارا ازالکترود جداکرد.	دردباخارش،احساس گرما
11    تا   12	تشنج عضلات تاشانه هاادامه یافته ودردشدیدی احساس میشودوتمای باالکترودهاراتا15ثانیه میتوان تحمل کرد.	احساس گرمای شدید
13    تا   14	رهاکردن الکترودهاوتماس باالکترودهاراتا15 ثانیه میتوان تحمل کرد.	احساس گرمای شدید
15	رهاکردن الکترودها غیر ممکن بوده وتعرق دستهابه وجود می اید.	احساس گرمای شدید
20    تا    25	دستهاناگهان فلج میشود،الکترودهارامی توان رهاکردوتنگی نفس بوجودمی اید.	احساس گرمای شدید انقباض کم عضلات دست
50    تا    80	بند امدن تنفس،لرزش دربطنهای قلب	احساس ازدیادگرما انقباض عضلات،تشنج
90    تا   100	قطع تنفس که اگربیش از3ثانیه طول بکشدقلب فلج میشود.	بند امدن تنفس (خفگی)

باتوجه به جدول:

Þ درشدت جریان 0.6تا1.5میلی امپر؛اثاراین مقدارجریان درجریان دائمی(مستقیم)دربدن احساس نمی شود.امادرجریان متناوب بافرکانس50تا60هرتزاحساس عبور جریان ولرزش انگشتان دست محسوس است ودرشدت جریان2تا3میلی امپردرجریان مستقیم عبور جریان ازبدن محسوس نیست امادرجریان متناوب لرزش شدید انگشتان دست دیده میشود.

Þ    جریان مستقیم به مراتب خطرکمتری نسبت به جریان متناوب بامقدارمساوی دارد.مثلادرجریان 5تا7میلی امپردرجریان مستقیم دربدن دردباخارش واحساس گرماوجودداردودرجریان متناوب تشنج دست هاوجود دارددرجریانهای بالاترازاین مقدارهم جریان مستقیم تاثیرکمتری دارد.

Þ     جریان 90تا100میلی امپر درهردوجریان مستقیم ومتناوب بسیار خطر ناک است. به طوری که درجریان مستقیمباعث بند امدن تنفس ودرنهایت خفگی راباعث میشود ودر جریان متناوب قطع تنفس که اگر بیش از3ثانیه طول بکشد قلب فلج شده وحرکات بطن های قلب قطع میشودودرنهایت باعث مرگ فرد میشود.

مراحل نجات شخص برق گرفته:

در هنگام برق گرفتگی معمولا دستگاه تنفس زودتر از قلب از کار می افتد و رنگ صورت مصدوم متمایل به آبی میشود . بدین خاطر و قبل از اینکه ضربان قلب متوقف گردد، باید تنفس مصنوعی هر چه زودترشروع گردد که این امر نیازمند سرعت عمل ، دقت و خونسردی است .بیشتر برق گرفتگی ها در خانه و یا اماکنی که ولتاژ برق از 250 ولت تجاوز نمی کند صورت میگیرند . اگر شخص هنوز هم با جریان در تماس باشد باید قبل از کوشش جهت نجات وی ، نخست جریان برق را قطع نمود. در صورت عدم امکان یافتن سریع کلید برق ، باید بدون فوت وقت شخص را از برق جدا کرد
در مورد اماکنی که ولتاژ برق کمتر از 500 ولت است مواظب باشید که خودتان هم دچار برق گرفتگی نشوید . لذا باید از وسیله عایق و خشکی نظیر دستکش لاستیکی ، کلاه ، کت و سایر البسه خشک استفاده نمود . از تماس با بدن شخص برق گرفته و یا البسه اش ، بخصوص در نقاط مرطوب مانند زیر بغل وی خودداری کنید . عصای خشک ممکن است بکار بیاید اما به هیچ وجه نباید از چتر استفاده کرد زیرا دارای فلز است . چوب و طناب خشک یا روزنامه چند لا شده نیز مفید است .

 در صورت امکان جهت احتیاط بیشتر ، بهتر است هنگام جدا کردن شخص از سیم و یا هر وسیله برقی دیگر ،روی شیئی عایق و خشک بایستید ، اگر شخص به سیم رادیو ، تلویزیون ، اتوو .... چسبیده باشد ، میتوان پریز را بیرون کشیداگر ولتاژ برق بیش از 500 ولت باشد ( نظیر کارخانه ها و مراکز برق )

سه حالت برای مصدوم اتفاق می افتد:
1- شخص برق گرفته به محل بی خطری دور از کابل برق پرتاب شده است در اینصورت نیازی به قطع برق نبوده و اقدامات بعدی باید صورت گیرد.
2- شخص برق گرفته در کنار کابل برق افتاده اما بدن او با جریان برق تماس ندارد. در اینحالت شخص نجات دهنده باید از نزدیک شدن به مصدوم خودداری کرده و توسط عصا ، چوب ، طناب عایق یاغیره مصدوم را به اندازه کافی از کابل دور نموده و کمکهای اولیه را آغاز کند.
3- شخص برق گرفته با کابل و جریان برق در تماس مستقیم می باشد که به احتمال زیاد به هلاکت وی خواهد انجامید . در اینحالت شخص نجات دهنده پس از اطمینان کامل از قطع برق باید بوسیله چنگک عایق ، زنجیری بر روی کابل بیندازد تا کابل به زمین اتصال یافته و بار الکتریسیته موجود در آن دفع گردد . سپس فورا" مصدوم را به پزشک برساند .بطور کلی در هنگام برق گرفتگی پس از قطع برق و جدا کردن بیمار از سیم یا وسیله برقی ، در صورت قطع تنفس ، باید به وی تنفس مصنوعی داده و اگر لازم باشد ، این عمل برای ساعتها ادامه یابد تا تنفس عادی به بیمار باز گردد .
در مرحله بعد اگر آثار پریدگی رنگ ، کند و سریع شدن نبض ، نامنظم شدن تنفس ، بهم خوردن دندانها ، سردشدن بدن ، دست دادن بیهوشی به بیمار ، ظاهر شدن عرق سرد بر پیشانی و بینی و اطراف دهان ..... که میتوانند علائم شوک باشند ، مشاهده شد ، باید فورا" مصدوم را توسط آمبولانس به بیمارستان انتقال داده و در حین این عمل ، وی را به پشت بخوابانید به نحوی که سر پایین تر از بدن قرارگیرد و پاها حداقل 30 سانتی متر بلندتر از سر قرار داشته باشند.بدن مصدوم را باید بوسیله کیسه آب گرم ، پتو یا لباس ، گرم نگه داشت و البسه تنگ را در اطراف گردن ، سینه و کمر شل نمود ، هوای تازه نیز به قدر کافی به بیمار رسانده شود همچنین سوختگی ناشی از جریان برق نیز باید پانسمان گردد در هر صورت رساندن شخص آسیب دیده به بیمارستان و یا در صورت امکان ، احضار پزشک به محل حادثه جهت معاینه وی ضروری است.

هشدارها :

برای جلب توجه عمومی بایستی اطلاعیه یا اطلاعیه هائی با مضمون های زیر در محلهای مناسب نصب کرد :

a) ورود افراد غیر مجاز و متفرقه به محلهای تاسیسات الکتریکی ممنوع

b) هرگونه تعمیر و یا دستکاری تاسیسات الکتریکی توسط افراد غیر مجاز ممنوع

C) روشهای مقابله با آتش سوزی در هنگام بروز حریق

d) روشهای نجات افراد برق گرفته و کمکهای اولیه به افرادی که دچار برق گرفتگی شده اند

e) مشخص نمودن افراد معینی برای مقابله با خطرات الکتریکی احتمالی و اعلام نحوه ارتباط با آنها

f) شماره تلفنهای اضطراری کارخانه

حریم شبکه 20 کیلو ولت و فشار ضعیف:

حریم الکتریکی سیم های برق فشار ضعیف از ساختمان و اسکلتها 30/1 متر است و در جاییکه فاصله کافی نیست در مورد فشار ضعیف از سیم روپوش دار استفاده می شودحریم الکتریکی سیم های برق 20 کیلو ولت از ساختمان و اسکلتها 3 متر است که در داخل شهر ها با 30درصد تخفیف حداقل 10/2متر می باشد.

برق گرفتگی:

بطور کلی عبور جریان برق از بدن را برق گرفتگی یا شوک الکتریکی می‌گویند. در صورتی که جریان برق از بدن عبور نماید، بدن عکس العمل شدید در مقابل آن از خود نشان می‌دهد که به آن شوک الکتریکی گویند.

انرژی الکتریکی به دلیل مزایان زیادی که دارد هر روز به مصرف آن اضافه می‌گردد. در مقابل مزایای آن ، انرژی الکتریکی دارای خطراتی نیز می باشد، بخصوص در صنایع و آزمایشگاهها که با جریانها و ولتاژهای بالا سر و کار دارند، رعایت اصول و ایمنی و حفاظت افراد بایستی در اولویت و رأس امور باشد یا به عبارتی اول ایمنی بعد کار. خطرات برق بطور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:

▪ خطر آتش سوزی

▪ خطر برق گرفتگی

بطور کلی عبور جریان برق از بدن را برق گرفتگی یا شوک الکتریی می‌گویند. در صورتی که جریان برق از بدن عبور نماید، بدن عکس العمل شدید در مقابل آن از خود نشان می‌دهد که به آن شوک الکتریکی گویند. برای بوجود آمدن شوک باید مقدار جریان برق و شرایط فرد در قبول آن کافی باشد. اثرات این برق گرفتگی از احساس شوک شروع شده تا حالت سنکوپ یعنی بیهوشی کامل می‌تواند برسد. لذا برای برق گرفتگی دو مرحله می‌توان تعریف نمود:

۱. آستانه احساس

۲. آستانه انقباض

عبور جریان کم آستانه احساس و گذشتن از حد معین جریان و عکس العمل عضلانی بدن ، آستانه انقباض را بسیار خواهد داشت. آستانه احساس برای قسمتهای مختلف بدن متفاوت است. بطور مثال آستانه احساس زبان ۰.۴۵Amو آستانه احساس برای پوست بدن در حدود ۱Am که آستانه احساس پوست هر یک از اعضا متفاوت است. آستانه انقباض اعضا باهم یکی نیستند، در شدت جریان حدود ۹Amدستها به سختی تکان می‌خورند، ولی ۹۹.۵ درصد افراد سالم می‌توانند سیم برق دار را رها کنند.

 اختلالات وعوارض بعدی پس از برق گرفتگی :

1-سوختگی:

سوختگی ناشی از برق گرفتگی به مدت و فشار الکتریکی دارد. بطور کلی اگر الکتریسته وارد بدن شود سوختگی بدن را سبب شده در ضمن اینکه موجب سایر عوارض نیز می‌شود. سوختگی در اثر برق مشخصات مخصوصی دارد، که با بقیه شوختگیها تفاوت دارد. گاهی سوختگی به قدری عمیق است که از عضلات گذشته و به استخوان و مفاصل می‌رسد. در این حالت کناره‌های محل سوختگی سفید ، بی خون ، خشک و بدون تورم است. در بعضی موارد سوختگی در اثر جرقه و حرارت ناشی از برق می‌باشد و گاهی سوختگی بدون تماس پوست با منبع برق بوجود می‌آید که سطح وسیع تری را در بر می‌گیرد.

در اثر عبور جریان برق زیاد در قسمتهای کم مقطع (بازو - ران) گرمای زیادی بوجود می‌آید. این گرما عضلات محلی را فاسد کرده و ماده رنگی عضله (میگلوبین) فاسد شده و وارد جریان خون می‌شود، که اگر از حد معینی در خون تجاوز نماید، کلیه‌ها مسموم شده و شخص پس از چند روز به علت مسمومیت می‌میرد.

2-اختلالات قلبی عروقی :

دراثر تحقیقات کلینیکی روی کسانی که شوک الکتریکی دیده اند مشاهده شده که تخلیه های الکتریکی ایجاد اختلالات عروقی خاص می کند که گاهی کم اهمیت و موقتی بوده وبعضی اوقات شدید وطولانی است و درموارد حاد منجربه مرگ می شود . در مرحله اول فشار خون نقصان می یابد این پدیده موقتی بوده فقط چند ثانیه طول می کشد .مرحله دوم فشار خون بالا می رود که بلا فاصله پس از مرحله اول شروع می شود و به طور کلی کمتر از یک دقیقه پس از اتمام شارژ الکتریکی به طول می انجامد . در مرحله سوم فشار خون به مدت زیادی پایین می آید ضمناً فشار وریدی بالا رفته وپس از پایان برق گرفتگی به سرعت به حال عادی بر می گردد .

در معاینات بالینی در مدتی بیش از30 تا60 دقیقه بعد از وقوع حادثه نتایج زیر بدست آ مده است :

الف) اختلال ریتم : 3مورد ،ریتم اضافی ضربان قلب ،احساس پایین ریختن دل و بالاخره فیبریلاسیون دهلیزی قلب .

ب) اختلال هدایت عصبی : 9 مورد ، بلوکاژ (قطع جریان خون ) برانش راست نوع WILSON بوده است .

ج) اختلال قلب : 15 مورد تاکیکاردی (ازدیاد ضربان قلب ) طپش قلب ودرد جلوی دیده شده است .

د) اختلال در گردش خون اکیلی : 4 مورد ایسکمی (کم خونی ) 4 مورد ا نفاکتوس میوکارد و 2 مورد کم خونی توام با ضایعه ISCEMIC - LESION دیده شده است . بعضی اختلالات قلبی عروقی پس از برق گرفتگی به وجود می آید مانند پاره شدن دریچه های قلب مانند دریچه میترال انبساط حاد قلب ،لخته شدن خون در عروق .

باید توجه داشت که حالات ذکر شده در بالا و اختلالات قلبی بلافاصله پس از شوک الکتریکی ایجاد نشده است بلکه پس از مدت کم و بیش طولا نی ( پس ا زچندهفته تا چند ماه حتی چند سال بعد از بروز حادثه ) بوجود می آید .شوک الکتریکی ممکن است ضایعاتی را که قبلًا در بدن وجود داشته تشدید نماید به طور مثال شخصی که مبتلا به ضایعه دریچه میترال بوده این امر باعث فیبریلاسیون دهلیزی می شود .

3- اختلالات و ضایعات عصبی :

اختلالات عصبی ممکن است بلافاصله پس از برق گرفتگی یا مدتی پس ا زآن بروز کند همچنین ممکن است بطور کامل معالجه پذیربوده عواقب بعدی نداشته یا ممکن است اختلالات به طوردائم باقی بماند. یکی ازاختلالات عصبی که به طور حاد پیش می آید از دست دادن شناسایی است که مدت عارضه آن بنا به وضع حادثه متفاوت است و به دنبال آن اختلال مشاعر ، هذیان گویی ، سر درد عصبی ، از دست دادن حافظه ، گزگز کردن بدن و انقباض غیر ارادی وشدید عضلات بوجود می آید .

4- اختلالات حسی (شنوایی وبینایی ) :  

اختلالات بینایی که بیشتروبلافاصله اتفاق می افتد عبارت است از التهاب در محفظه قدامی وته چشم ، ورم ملتحمه ورم شبکیه،ورم عنبیه که تماما در اثر نور شدید وحرارت قوس الکتریکی است . ورم ملتحمه در نزد کارگرانی که روی شبکه های توزیع نیرو کار می کنند دیده شده است . ضایعه ته چشم عبارت است از متورم شدن ته چشم شخص که عارضه آ ن به زودی مرتفع می شود . عبور مستقیم جریان از چشم آ ب مروارید بوجود می آورد و یا عوارض مانند کم شدن قدرت بینایی وتورم عصب چشم را بوجود می آورد .

اختلالات شنوایی عبارت است از کم شدن شنوایی که ممکن است منجر به کری کلی شود ممکن است در نزد افراد برق گرفته اختلالات عصبی و اختلالات بینایی وشنوایی تواما بوجود آ ید .همچنین سایر عوارض دیگری نظیر عوارض کلیوی ، پخته شدن عضلات و ... را بوجود می آورد.   

روشهای پیشگیری از خطرات برق :  

اغلب خطر برق گرفتگی در مواقعی پیش می آ یدکه پوشش سیمهای برق معیوب شده باشد اگر روپوش سیمهای حامل برق پاره یا در آ ن شکافی ایجاد شود در موقع دست زدن ممکن است سانحه ای بوجود آید همچنین ممکن است پوشش سیمهای داخلی موتورها یا دستگاههای الکتریکی ساییده یا سوخته شود ودراثرتماس بابدنه دستگاه مخاطراتی ایجاد کند این مورد بیشتر در موتورها یا دستگاههایی که قابل حرکت بوده وآ نها رابرای انجام کار ا زنقطه ای به نقطه دیگر حمل می کنند پیش می آ ید .اگر شدت جریان از 025/0 آمپر تجاوز کند در موقع عبور از بدن موجب مرگ می شود. مقاومتی که بدن شخص در مقابل عبور جریان برق بوجود می آ ید متفاوت است واز 500 تا 5000 اهم یا بیشتر می رسد .

 این اختلاف مقاومت بستگی به طبیعت شخص و وضع محیطی دارد که در آن قرار گرفته است . در شرایط نا مساعد ومواردی که تدابیر حفاظتی کامل اتخاذ نشده باشد یک اختلاف پتانسیل مختصرمثلا 15 تا20 ولت نیز ممکن است برای شخص خطرناک باشد . البته عبورجریان نیزدرشدت برق گرفتگی وخطرات ناشی از آ ن دخالت تام دارد . اگر در دستگاههایی که با فشار ضعیف 24 ولت کار می کنند اتصال بدنه بوجود آ ید ممکن است به اشخاصی که مورد برق گرفتگی حساسیت واستعداد دارند آسیب برساند زیرا اگر مقاومت بدن شخص درحدود 1500 اهم باشد جریانی معادل 048/0 آمپر از بدن عبورکرده وچون میزان آ ن ازحد 025/0 آمپر بیشتر است باعث مرگ او خواهد شد .

تامین حفاظت بوسیله ایزوله کردن شخص:

یکی از راه حل های اساسی برای محفوظ کردن کارگران عبارت است از ایزوله کردن آنها بوسیله دستکش،کاسک ، لباس یا کفش حفاظتی که از موارد عایق ساخته شده و شخص رادر مقابل ورود جریان از بدن، کف محل کار را با موا د عایق مانند فرش لاستیکی مفروش کرده و یا از زیر پایی یا چهار پایه یا پایه های عایق استفاده کرد. دو یا چند جسم هادی یا دستگاههای الکتریکی که نزد به هم قرار داشته باشد ممکن است دراثرعواملی مانند اتصالی به بدنه وامثال آ ن دارای اختلاف پتانسیلهای مختلف شوند و دست کارگران در آن واحد به هر دوی آنها اصابت کند که دراین صورت با وجود مجهز بودن به کفش عایق جریان خطرناک از بدن کارگرعبور خواهد کرد. شدت جریان خطرناکی که ازبدن عبور می کند متناسب با اختلاف پتانسیل بین دودستگاه فوق الذکر می باشد دراین قبیل موارد

 می باید این اجسام را بوسیله یک سیم هادی به یکدیگرمتصل کرد تا درچنین مواردی اختلاف پتانسیل بین آ نها وجود نداشته باشد .  

حفاظت در مورد اتاق یا محفظه هایی که بدنه آ نها دارای پتانسیل یکسان می باشد :

اگر شخصی درداخل اتاق یا محفظه ای قرارگیرد که پتانسیل تمام نقاط آ ن باهم مساوی ویکسان باشد تا در مدتی که در داخل اتاق باقی مانده خطری برایش موجود نیست ولی به محض اینکه پای خودرا برای خروج از اتاق روی زمین گذاشت تحت اثر اختلاف پتانسیل اتاق و زمین دچار برق گرفتگی خواهد شد .  

تامین حفاظت بوسیله ایزوله کردن سیم ترانسفورماتور از زمین:  

برای اینکه شدت جریان موجود در یک سیم هادی که به منبع تولید برق متصل شده است از بدن شخص بگذردکافی است که مدار جریان آ ن بسته شود مدار در این مورد فقط با متصل کردن سیم خنثی ترانسفورماتور می باشد این منظور در موردی تعیین می شود که کارخانه یا محل کار دارای یک ترانسفورماتور مخصوص به نام ترانسفورماتورایزولمان باشد تغذیه کلیه دستگاهها مستقیماً بوسیله این ترانسفور ماتور عملی می گردد . همچنین ممکن است ترانسفورماتورهایی رابه اسم ترانسفورماتورایزولمان روی مدار تغذیه هریک از دستگاههای مورد نظر قرار دارد متاسفانه دراین مورد اگر در محلی از شبکه اتصال به زمین ایجاد شود چون مدار مسدودی از راه زمین بوجود می آید خطر برق گرفتگی پیش خواهد آمد . برای جلوگیری از خطر باید مراقبتهای دقیق به عمل آورد که شبکه در طول خط کاملا عایق باشد ودستگاههای الکتریکی روی فوند امنتها عایق نصب شده باشد همچنین اگر در پوشهای عایق سیمهای الکتریکی ناقل جریان عینی مشاهده شد باید بلافاصله اقدام به تعمیر یا تعویض آنها گردد.

خطرات برق گرفتگی و مرگ و میر در وسائل نامبرده بعلت      فرسودگی ایزولاسیون و تماس مستقیم با کابل برق چنانچه ارت نشده باشند بسیار زیاد وگاهی حتمی می باشد.

 1- کلیه لوله کشی های آب و کلیه فلزات در ساختمان که غافلگیرترین و

بالا ترین خطرات را در بر دارند.

2- پمپ های آب برای مصارف خانگی، استخرها، پارکها و نیز در کشاورزی و غیره

3-کلیه چراغ و پایه چراغ های پارکها، چراغ های استخر، چراغهای حیاط و محوطه پارکها، پایه چراغهای روشنائی در شهرها، وسایل فلزی از قبیل پل و نرده و غیره در معابر عمومی.

4- کلیه کولرهای آبی و کولرهای گازی

5- کوره ها و ماشین های برقی برای پخت نان و غیره که با رطوبت همراه می باشند.

6- چرخ و فلک ها و کلیه وسایل تفریحی در پارکها

7- سماور و پلوپز برقی، بخاری برقی ماشین رختشوئی و ظرفشوئی و سایر لوازم فلزی آشپزخانه

8- وان و دوش در حمام در و پنجره و سایر وسایل فلزی در حمام سیم کشی و کابل کشی پریزهای منازل و کارخانجات

9- کلیه ماشین آلات کارخانجات و وسایل دیگر الکتریکی

10- کلیه دستگاه های بیمارستان و اطاق عمل و دستگاه های دندان پزشکی

بدین منظور استانداردهای بین المللی ارتباطات آنها را با ارت کامل اجباری نموده است.

تامین حفاظت بوسیله اتصال دادن به زمین :

طریقه دیگری که برای جلوگیری ازخطر برق گرفتگی موجود می باشد عبارت است از اتصال دادن بدنه به زمین در مورد کلیه قطعات فلزی و دستگاههای الکتریکی که ممکن است دراثرخراب شدن روپوش سیم ووصل شدن به بدنه این قطعات تولید جریان خطرناک اتصالی کند با اجرای این عمل بدن شخص که با این دستگاهها معیوب تماس پیدا می کند درانشعاب جریان قرار می گیرد و مقدار شدت جریانی که به طورشنت از بدن عبور می کند جزیی ا زجریان خطرناک اصلی می باشد و اگر سیم اتصال به زمین به طور صحیح وبا مقاومت کم نصب شده با شد شدت جریانی که از بدن عبور میکند به میزان خطرناک 025/0 آ مپر خطرناک نمی رسد . در کارخانجات برای جلوگیری از خطرعبور جریان از بدن در اثر ایجاد اتصالی بین فاز و بدنه دستگاههای برقی باید بوسیله سیمی با مقاومت کم وحساب شده بدنه دستگاهها را به زمین اتصال داد .

تامین حفاظت افراد بوسیله رله دیفرانسیل :   

رله دیفرانسیل روی موتورها ومصرف کننده ها نصب شده و روی اختلاف جریان خروجی دستگاه عمل کرده ودر صورت ایجاد اتصال بدنه در دستگاه وفرار جریان خطا به زمین میزان جریان خروجی ا ز دستگاه کمتر از جریان ورودی می شود جریان ورودی وخروجی در دوسیم پیچ که در دو جهت مخالف یکدیگر پیچیده شده می رود . در حال عادی که اتصال بدنه بوجود نیامده جریان هر دو سیم پیچ مساوی بوده حوزه مغناطیسی ایجاد نمی شود ولی دراثر ایجاد اختلاف بین دو جریانی که در این دو سیم پیچ می رود حوزه مغناطیسی ایجاد شده و هسته مغناطیسی باعث قطع مدار می گردد زمان قطع مدار در حدود1/3 ثانیه بوده وبه این طریق اتصال به بدنه را در این مدت کوتاه قطع می کند ودیگر خطر برق گرفتگی نخواهد داشت .

سیستم ارت وسایل برقی :

ازآنجائی که مقاومت سیم ارت در برابر جریان برق از مقاومت بدن انسان کمتر است ، جریان برق از طریق این سیم به زمین منتقل خواهد شد.دستگاههای برقی سیار بوسیله سیمی که در دو شاخه آن تعبیه شده به پریز مخصوص متصل می گردد. برای دستگاهها و سازههای بزرگ باید تمامی کابلها به یک نقطه به نام چاه ارت (EARTH PEAT) متصل گردند.

قوس الکتریکی:

اگر یک هادی زمین شده یا هادی دیگری که دارای ولتاژ بالایی است تماس یابد ، ممکن است عایق هوای بین آنها شکسته و باعث ایجاد جرقه شود ، این عمل موجب یونیزه شدن هوا شده و مقاومت آن را پایین می آورد ، که این به نوبه خود باعث افزایش جریان برق در نتیجه ایجاد قوس الکتریکی یا آرک می شود.حال اگر انسان را یک هادی زمین شده فرض بگیریم که به یک خط با ولتاژ بالا بسیار نزدیک شود به وسیلهُ قوس الکتریکی بدون تماس با هادی می سوزد. چون مقاومت الکتریکی هوا کاهش می یابد و سطح وسیعی از پوست می سوزد.
قوس های الکتریکی معمولاً با انرژی زیاد ، جابجایی آمپراژ بالا و قوسی که در هوا روی می دهد همراه هستند.

خطرات قوس الکتریکی:

هر ساله بیش از 2000 نفر کارگر، که در نتیجه قوس الکتریکی دچار جراحت شده اند ، در مراکز سوختگی درمان می شوند.
شعله و درخشندگی ، سریع اتفاق می افتد ، ولی آثار جراحت سخت آن برای ماه ها , سالها یا حتی تمام عمر می تواند باقی بماند.
قوس الکتریکی تولید اشعهُ ماورای بنفش می کند که باعث جراحتی شبیه به آفتاب سوختگی می گردد. اشعهُ ماورای بنفش می تواند به نوبة خود باعث حساسیت پوستی و به خصوص حساسیت چشم ها شود.
خوشبختانه , خطرات قوس الکتریکی می تواند در جریان تمهیدات ایمنی و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) مخصوص کاهش پیدا کند.

فیوز:

وسیله ای برای قطع جریان در برق در حقیقت فیوز شیر اطمینان برق است. زمانی که بار الکتریکی مدار بیش از حد مجاز باشد قبل از اینکه این امر باعث سوختن و یا جرقه الکتریکی در دستگاه بشود فیوز می سوزد

انواع فیوز ها:

• فیوز خط هوایی یا حلقه ای
• فیوز دوشاخهای
• فیوز فشنگی
• فیوز اتوماتیک
• فیوز استوانه ای

باید توجه داشت که هریک از این فیوزها برای جریان خاصی طراحی شده اند واستفاده نا مناسب از آنها می تواند موجب آسیب رسیدن به شخص یا دستگاه گردد.

اصو ل اولیه ایمنی برق

• قبل از شروع تعمیر وسایل برقی حتما مجوز لازم را اخذ نمائید.
• قبل شروع به کار(تعمیر) کلید اصلی برق شبکه را قطع نموده ودرب جعبه تقسیم را قفل نمائید.
• چنانچه امکان قفل کردن جعبه وجود نداشته باشد با در آوردن فیوز جریان برق را قطع نمائید.                     
• فقط برقکاران اجازه کار بروی شبکه یا دستگاه را دارند.
• تمامی دستگا های برقی باید دارای سیم ارت باشند.
• تمامی کابل های معیوب باید تعویض شود.
• هیچ گاه دو شاخه را با کشیدن از پریز جدا نکنید.
• هرگز یک سیم برق را بدون عایق را لمس نکنید.
• توجه داشته باشید که کار در زمین های مرطوب با وسایل برقی می تواند منجر به برق گرفتگی شود.
• فقط دستگاههایی که ولتاژ آنها کمتر از ۲۵ ولت باشد خطر برق گرفتگی در آن ها کاهش یافته است.
• کابل های برق که در مسیر عبور مروروسایل نقلیه هستند را حتما باید درون یک لوله یا چیزی شبیه آن عبور داد.
• برای هر دستگاه فیوز مناسب را استفاده نموده وفیوزهای سوخته را برای استفاده مجدد سیم پیچی نکنید.
• آتش سوز ی ناشی از برق باید با استفاده از خاموش کننده های گازی یا پودری مهار نمود.